Biota | Eukaryota | Plantae | Viridaeplantae | Cormophyta | Tracheophyta | Spermatophytina | Angiospermae | Magnoliopsida | Ranunculales | Ranunculaceae | Anemone
Łodyga wzniesiona, nierozgałęziona, 1-kwiatowa, wys. (6)10-30 cm.
Kłącze brunatne, walcowato wydłużone, ± poziomo ułożone w podłożu, z nielicznymi drobnymi korzeniami.
Liście na wyraźnych ogonkach, dłoniasto 3-dzielne, podzielone na równowąskie łatki. Zebrane w 3-listkowy pozorny okółek, nieco oddalony od kwiatu. Brak liści miodnikowych, występuje 1 liść odziomkowy na długim ogonku, analogiczny do opisanych.
Kwiaty 1,5-4 cm średnicy. Okwiat niezróżnicowany, brak wyodrębnionego kielicha. Listki okwiatu - w liczbie 6-8 - białe lub różowo nabiegłe, spodem nagie. Pręcików i słupków wiele, znamię krótkie, siedzące.
Owocem jest niepękająca, jednonasienna niełupka.
Roślina wieloletnia, geofit o kłączach zimujących w glebie. Kwitnie od marca do maja. Rozmnaża się wegetatywnie z pąków powstających na kłączach, oddzielających się od nich i dających początek nowym osobnikom. Produkuje wiele nasion, które są niekiedy rozsiewane przez mrówki (myrmekochoria).
Występuje w lasach liściastych, mieszanych, iglastych, w zaroślach i na skrajach lasów, rzadko na łąkach. Preferuje gleby świeże i żyzne.
Zawilec gajowy to roślina trująca, zawiera glikozyd ranunkulinę.